Alexandra David-Néel

Louise Eugénie Alexandrine Marie David, anavezetoc’h dindan an anv Alexandra David-Néel, bet ganet d'ar 24 a viz Here 1868 e Saint-Mandé ha marvet d'an 8 a viz Gwengolo 1969 e Digne-les-Bains, a oa ur reteroniourez, un dibetologourez, ur ganerez c'hoarigan, ur gazetennerez, ur skrivagnerez, un ergerzherez, ur stourmerez venelour hag un anaveliourez voudaat eus Bro-C'hall.

E 1924 e voe ar vaouez kentañ eus ar C'hornôg o tizhout Lhasa, kêr-benn Tibet. Bloaz war-lerc'h e voe kontet he zaol-kaer er c'hazetennoù^[1], ar pezh a sikouras kalz d'he brudañ ouzhpenn he ferzhioù personel hag he gouiziegezh.

Buhez

Stourmoù

E-pad he bugaleaj hag he c'hrennoad e voe lakaet gant an douaroniour anveliour Élisée Reclus da anavezout ar mennozhioù anveliour (Max Stirner, Mic'hail Bakounin, hag all) ha benelour, a awenas anezhi evit embannadur Pour la vie e 1898. Dont a reas da vezañ ivez ur genlabourerez da La Fronde, ur gazetenn venelour krouet gant ar bolitikerez Marguerite Durand (1864-1936) ha meret evel ur gevelouri gant maouezed hepken. Perzh a gemeras ivez en emvodoù a bep seurt e Kuzul broadel ar maouezed gall pe en hini italian. Koulskoude e nac'has lod eus ar savboentoù a oa bet embannet en emvodoù-se, gwir ar merc'hed da votiñ da skouer, rak kavout a rae gwelloc'h stourm evit dishualerezh ar maouezed en armerzh ; pellaat a eure diouzh al « laboused karantezus-se o fluñv prizius », ar benelourezed-se deuet evit an darn vrasañ eus penn uhelañ ar gevredigezh, hag a zisoñje hervezi buhez poanius ar merc'hed paour.

Relijion ha prederouriezh

Hervez he buhezskriver Jean Chalon ez eo er mirdi Guimet, ur mirdi arzoù eus Azia e Pariz, e voe ganet c'hoant Alexandra David-Néel da vezañ ur reteroniourez ha boudaat^[2]. Dedennet e oa bet gant ar mirdi-se abaoe e zigoradur d'an 20 a viz Du 1889 ; er bloaz-se end-eeun, hini he 21 bloaz, e kemeras hent ar voudaegezh^[3]. Notenniñ a reas an darvoud-se en he deizlevr^[4].

E 1889 c'hoazh ec'h eas da Londrez evit mestroniañ ar saozneg, ar pezh a oa hollret evit he studi war ar reteroniezh. Eno e tarempredas levraoueg ar British Museum, hag e kejas ouzh un niver bras a izili ouzh Theosophic Society Helena Blavatsky ; dizale ec'h emezelas ivez.

D'ar 7 a viz Mezheven 1892 e voe diplomet war an deosofiezh.^[5].

Kanerez c'hoarigan

Diwar atiz he zad e voe Alexandra David-Néel e skol sonerezh roueel Brusel, ma studias ar piano hag ar c'han^[6]. Priz kentañ ar c’han a voe deroet dezhi. Evit sikour he zud o doa diaesterioù arc'hant e labouras Alexandra dindan al lesanv Alexandra Myrial , awenet gant an anv Myriel (un dudenn eus Les Misérables gant Victor Hugo), evel pennganerez en opera Ha Noi (en Indez-Sina c'hall d'ar mare-se, kêr-benn Viêt Nam hiziv)) e-pad ar c'houlzoù-amzer 1895-1896 ha 1896-1897.

Dimez

D'ar 4 a viz Eost 1904, nebeut kent he 36vet deiz-ha-bloaz, e timezas e Tuniz gant Philippe Néel, he c'hamarad abaoe ar 15 a viz Gwengolo 1900. O buhez voutin — arnevek a-wechoù — a baouezas d'an 9 a viz Eost 1911 pan eas Alexandra kuit he-unan evit he zrede beaj da Indez (1911-1925) ; e-kerzh un droiad kanañ e oa bet an eil. Tri ministrerezh a sikouras da arc'hantaouiñ ar veaj studi-se.

Prometiñ a reas d'he fried distreiñ d'ar gêr goude triwec’h miz, hogen 14 vloaz diwezhatoc'h e tistroas, e miz Mae 1925, ha gant un Tibetan yaouank, lama Aphur Yongden (1899-1955), a oa bet he ambrouger en he ergerzhadennoù ; un nebeud devezhioù goude ez eas Alexandra kuit adarre.

Beajoù

Beaj kentañ da Dibet hag emgav gant ar panchen-lama (1916)

D'an 13 a viz Gouere 1916, hep goulenn aotre digant den ebet, Alexandra David-Néel a yeas kuit da Dibet asambles gant Yongden hag ur manac'h. E soñj e oa da weladenniñ div greizenn relijiel vras tost d'he feniti e Sikkim, ar manatioù Chorten Nyima ha Tashilhunpo e-kichen Xigazê, unan eus kêrioù brasañ Tibet ar Su. E manati Tashilhunpo ec'h erruas d'ar 16 a viz Gouere ; eno e voe lezet da lenn ar skridoù boudaat ha da weladenniñ temploù a bep seurt.

D'an 19 e kejas ouzh ar Panchen Lama, eleze an eil lama goude an Dalai Lama, he bennigas hag a reas un degemer hegarat dezhi; gantañ e voe kinniget Alexandra da uhelidi, d'e gelennerien ha d'e vamm (a skoulmas darempredoù a vignoniezh gant ar Gornôgadez, hag he alias da chom en ur gouent). Ar Panchen Lama a ginnigas dezhi chom e Xigazê ; nac'h a eure Alexandra avat, a-raok kuitaat kêr d'ar 26 a viz Gouere goude bezañ bet anvet da lama ha da zoktorez war ar voudaegezh tibetek^[7].

Kenderc'hel a reas da redek bro e Tibet en ur weladenniñ moullerezh manati Narthang a-raok mont davet ur penitiour hag en doa he fedet e-kichen Lenn Mo-te-Tong. D'ar 15 a viz Eost e voe degemeret gant ul lama e Tranglung^[8]. Pa zistroas da Sikkim e voe skarzhet gant pennadurezhioù trevadennel Breizh-Veur, diwar atiz misionerien gristen a oa bet fuloret gant degemer ar Panchen Lama, petra bennak ma oa bet berzet ganto mont tre e Tibet^[9]^,^[10].

Beaj da Japan, Korea, Sina, Mongolia, Tibet

Dre na c'helle ket Alexandra David-Néel hag al lama Aphur Yongden distreiñ da Europa en abeg d'ar Brezel-bed kentañ e kuitajont Sikkim evit mont da Indez, ha da Japan goude-se. Eno e reas Alexandra anaoudegezh gant ar manac'h boudaat ha prederour Ekai Kawaguchi (1866-1945), a oa deuet a-benn, un nebeud bloavezhioù abretoc'h, da chom e-pad 18 mizvezh e Lhasa dindan gwiskamant ur manac'h sinaat.

Goude-se ec'h eas Alexandra ha Yongden da Gorea ha da Veijing e Sina. Alese e tibabjont treuziñ Sina a reter da gornôg, asambles gant ul lama tibetan ruspin ha gae. Meur a vloaz e padas o beaj dre c'houelec'h Gobi ha Mongolia a-raok chom e-pad tri bloaz (1918-1921) e manati Kumbum e Tibet ; eno e troas Alexandra ar Prajñāpāramitā gant skoazell Yongden^[11].

Beaj ent-dianav da Lhasa

Alexandra David-Néel, 56 vloaz, dic'hizet evel ur birc'hirinez-klaskerez bara ha Yongden, ur sac'h-kein bihan ganto, a gemeras goude-se penn an hent etrezek ar gêr verzet. Ur bistolenn, un nadoz-vor hag ur yalc'had arc'hant a oa gant an ergerzherez^[10]. E 1924 ec'h errujont e Lhasa, e-mesk un engroezad pirc'hirined deuet da lidañ Gouel ar Bedenn Veur^[12]

Ar "birc'hirinez"
Lama Aphur Yongden (kleiz) hag A. David-Néel gant ur manac'h dirak ar Potala, 1924.

Bugale

Ne felle ket da Alexandra kaout bugale, gouzout a rae ne c'heller ket lakaat kargoù ur vamm da glotañ gant an ezhomm dizalc'hiezh ha blaz ar studi. E 1929 avat ec'h advabas al lama Aphur Yongden.

Oberennoù

1898 : Pour la vie, arnodskrid
1902 : Le Grand Art, roman diembann betek 2018
1909 : Le Féminisme rationnel, arnodskrid
1911 : Le Modernisme bouddhiste et le Bouddhisme du Bouddha, arnodskrid
1921 : Le Bouddhisme du Bouddha, arnodskrid
1927 : Voyage d’une Parisienne à Lhassa, à pied et en mendiant de la Chine à l’Inde à travers le Tibet, danevell
1929 : Mystiques et Magiciens du Tibet, danevell
1930 : Initiations lamaïques. Des théories, des pratiques, des hommes, arnodskrid
1931 : La Vie surhumaine de Guésar de Ling : L'Iliade des Tibétains, danevell, a-gevret gant Lama Yongden
1933 : Au pays des brigands-gentilshommes, danevell
1935 : Le Lama aux cinq sagesses, romant, a-gevret gant Lama Yongden
1938 : Magie d'amour et Magie noire. Scènes du Tibet Inconnu, romant
1939 : Le Bouddhisme : ses doctrines et ses méthodes, arnodskrid
1940 : Sous des nuées d'orage, danevell
1947 : À l'ouest barbare de la vaste Chine, danevell
1949 : Au cœur des Himalayas : le Népal, danevell
1951 : Astavakra Gîtâ. Discours sur le Védânta advaita, arnodskrid • Les Enseignements secrets des bouddhistes tibétains, la vue pénétrante, arnodskrid • L'Inde. Hier, aujourd'hui, demain, danevell
1952 : Textes tibétains inédits
1953 : Le Vieux Tibet face à la Chine nouvelle, arnodskrid
1954 : La Puissance du néant, romant gant lama Yongden, troet ha displeget gant Alexandra David-Néel
1958 : Avadhuta Gîtâ de Dattatraya. Poème mystique Védânta advaita • La Connaissance transcendante, arnodskrid
1961 : Immortalité et Réincarnation. Doctrines et pratiques. Chine - Tibet - Inde, arnodskrid • Les Enseignements secrets des bouddhistes tibétains, la vue pénétrante', arnodskrid
1964 : Quarante Siècles d'expansion chinoise, arnodskrid

Dalif

Grammaire de la langue tibétaine parlée
1970 : En Chine - l'Amour universel et l'Individualisme intégral, arnodskrid
1972 : Le Sortilège du mystère. Faits étranges et gens bizarres rencontrés au long de mes routes d’Orient et d’Occident, danevell
1975 : Vivre au Tibet : cuisine, traditions et images, danevell
1986 : La Lampe de sagesse, buhezskrid
1998 : Pour la vie, et autres textes libertaires inédits, 1895-1907, arnodskridoù
1999 : Grand Tibet et vaste Chine, dastumad arnodskridoù ha danevelloù
2000 : Correspondance avec son mari, édition intégrale 1904-1941 • Le Féminisme rationnel, pennadoù La Fronde
2018 : Le Grand Art, romant bet skrivet e 1902 • Auprès du Dalaï-Lama, danevell
2021 : Milarepa le yogi-poète tibétain, danevell

Levrlennadur

(fr) David-Néel, 2006;, Alexandra. La Lampe de sagesse. Paris : Éditions du Rocher, 2006 (ISBN 978-2-268-06079-8).
(fr) Chalon, Jean. Le Lumineux Destin d'Alexandra David-Néel. Paris : Librairie Académique Perrin, 1985 (ISBN 978-2-262-00353-1).
(fr) James, Geneviève. Sur la voie de la mystique : Marie de l'Incarnation (1599-1672) et Alexandra David-Néel (1868-1969). In : Brodeur, Raymond (rener), Femme, mystique et missionnaire. Marie Guyart de l'Incarnation. Sainte-Foy : Presses de l'Université Laval, 2002, pp. 179-188 (ISBN 978-2-7637-7813-6).

Notennoù ha daveennoù

↑ (fr) Duccini, Hélène. La « gloire médiatique » d'Alexandra David-Néel. In : Le Temps des médias, niv. 8, Genver 2007, pp. 130-141. Kavet : 08 Meu 25.
↑ Chalon 1985, pp. 63-64.
↑ James 2002, p. 180.
↑ David-Néel, 2006.
↑ Iozia, Jean. La Société Théosophique, ses rites, ses fondateurs, son histoire. Marseille : Éditions Arqa, 2020, p. 243.
↑ (en) Kuhlman, Erika A.. A to Z of Women in World History. New York : Infobase (ISBN 978-0-8160-4334-7)
↑ (en) Stockwell, Foster. Westerners in China – A History of Exploration and Trade, Ancient Times Through the Present. Jefferson, North Carolina : McFarland & Company, 2002 (ISBN 978-0-7864-1404-8).
↑ Chalon 1985, p. 251.
↑ Chalon 1985, p. 249.
↑ ^10,0 ha^10,1 Stockwell 2002, p. 121.
↑ James, 2002 p. 180. Ur bodad skridoù sañskritek ar vouadaegezh mahāyāna ("karbed bras") eo ar Prajñāpāramitā, "parfeted ar furnezh".
↑ Tibeteg : སྨོན་ལ Mönlam.

Commons

Muioc'h a restroù diwar-benn

Alexandra David-Néel

a vo kavet e Wikimedia Commons.

[1] (fr) Duccini, Hélène. La « gloire médiatique » d'Alexandra David-Néel. In : Le Temps des médias, niv. 8, Genver 2007, pp. 130-141. Kavet : 08 Meu 25.

[2] Chalon 1985, pp. 63-64.

[3] James 2002, p. 180.

[4] David-Néel, 2006.

[5] Iozia, Jean. La Société Théosophique, ses rites, ses fondateurs, son histoire. Marseille : Éditions Arqa, 2020, p. 243.

[6] (en) Kuhlman, Erika A.. A to Z of Women in World History. New York : Infobase (ISBN 978-0-8160-4334-7)

[7] (en) Stockwell, Foster. Westerners in China – A History of Exploration and Trade, Ancient Times Through the Present. Jefferson, North Carolina : McFarland & Company, 2002 (ISBN 978-0-7864-1404-8).

[8] Chalon 1985, p. 251.

[9] Chalon 1985, p. 249.

[FS-10] 10,0 ha^10,1 Stockwell 2002, p. 121.

[11] James, 2002 p. 180. Ur bodad skridoù sañskritek ar vouadaegezh mahāyāna ("karbed bras") eo ar Prajñāpāramitā, "parfeted ar furnezh".

[12] Tibeteg : སྨོན་ལ Mönlam.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]