René Vautier

René Vautier e 2005.

Ur sevener ha film-barer breizhat e oa René Vautier, bet ganet d’ar 15 a viz Genver 1928 e Kameled (Penn-ar-Bed) ha marvet d'ar 4 a viz Genver 2015 e Kemper.

Ur yaouankiz stourm

E dad a oa micherour en ul labouradeg hag e vamm a oa skoalaerez. Adalek 1943 e krog gant ar stourm, da vare Rezistañs Frañs, pa ne oa nemet 15 vloaz. Diwar se en deus meur a vedalenn : Kroaz ar brezel, da 16 vloaz, hag eñ e karg eus strollad ar re yaouank e klann René Madec, hag enorioù ar Vroad gant ar jeneral Charles de Gaulle evit e oberoù politikel gant ar Rezistañs (1944).

Ur vuhez filmaozer engouestlet

Goude e studioù e lise Kemper e tap diplom an IDHEC (Ensavadur Studioù Uhel war ar Sinema), er rummad seveniñ, e 1948. E 1950, gant sevenidigezh ar film-berr Afrique 50, ar film eneptrevadennel kentañ e Frañs ha pennoberenn ar sinema engouestlet, eo enkablet 13 gwech ha kondaonet ur wech d’an toull-bac’h evit bezañ graet gaou ouzh dekred Pierre Laval (Ministr an trevadennoù e 1934). Kaset eo da doull-bac’h brezel Saint-Maixent, ha goude-se da Niederlahnstein, en takad gall a oa dindan dalc’h an Alamaned. E miz Mezheven 1952 eo dieubet.

Gant Afrique 50 e c’hounez ar vedalenn aour e festival Varsovia. En Afrika, e-lec’h ma oa aet da dreiñ meur a film, ez a da gaout rezistanted Aljeria. Eno e teu da vezañ rener Kreizenn Gleweled Aljer (eus 1961 da 1965), hag ivez sekretour meur ar Sinemaoù Pobl.

Ur wech distro da Vreizh, e 1970, e sav Unvez Produiñ Sinema Breizh (an UPCB) a-benn « filmañ er vro ». E 1972 e roet da Avoir 20 ans dans les Aurès Priz Meur Festival Sinema Cannes, met René Vautier a zo aet kuit da ginnig e film e Annabah, en Aljeria, peogwir e soñje dezhañ e oa o vont da vezañ serret e Cannes gant an archerien. Resev a raio e briz gant prezidant ar festival ur miz goude, e Kemper. E miz Genver 1973 e krog gant un harz-debriñ evit goulenn-groñs ma vefe «(…) lamet digant bodad kontrollañ ar sinema ar galloud da damall ur film hep reiñ abeg ebet ; ha ma vefe berzet ouzh ar bodad-se da lakaat lemel pe nac’h vizaoù evit digarezioù politikel ». Trec’h eo René Vautier war ar bodad. Claude Sautet, Alain Resnais ha Robert Enrico a ro harp dezhañ ha da ziwezh an harz-debriñ e vez kemmet al lezenn. E 1974 e vo enoret gant juri ar Film enepgouennelour evit e bennoberenn a-bezh. Ur c’hevredad produiñ dizalc’h a grou e 1984 : Images sans chaînes.

A-holl-viskoazh en deus strivet da lakaat « e-kerz an dud ar skeudennoù hag ar son a veze berzet outo gant ar galloudoù e plas », evit diskouez « piv e oa an dud ha petra a vennent ». René Vautier zo unan eus ar filmaozerien rouez-kenañ o deus bet c’hoant da lakaat an traoù da cheñch dre filmañ, evel Jean-Luc Godard en doa kroaziet e 1968 da-geñver krouidigezh ar Strolladoù Medvedkine (strollad filmaozerien-vicherourien nemetañ istor ar sinema).

E 1998 e resev Priz Meur Kevredad Keodedel an Aozerien Liesvedia evit e bennoberenn a-bezh. Stourmet en deus ouzh Jean-Marie Le Pen, hag evel an Abbé Pierre evelkent, en deus difennet Roger Garaudy a oa tamallet war an negasionism. Bet en deus Kolier an Erminig e Pondi e 2000. O chom edo e Kankaven. O prientiñ ur film diwar-benn ar c’hontrollerezh, frammet gant e wreg Soazig Chappedelaine, zo filmaozerez anezhi ivez, en deus graet war an diwezhadoù. E 2009 e resev ur Mikeldi a enor evit e oberenn a-bezh gant Zinebi, festival etrebroadel an teul-film hag ar film berr Bilbao. Kinniget eo evel « an den bet muiañ kontrollet e Frañs ». Mervel a ra en ospital Kemper e miz Genver 2015 d'an oad a 86 vloaz.

Filmoù

Stourm a-enep ar gapitalouriezh : Un homme est mort, ur film diwar-benn ar micherour Edouard Maze a oa bet lazhet gant ar polis e-kerzh manifestadegoù hag harzoù-labour 1951 e Brest - 1951 Anneaux d'or, gant Claudia Cardinale en he roll kentañ, unan eus e filmoù-faltazi rouez, priziet gant an Arzh arc’hant e festival Berlin-Kornôg e 1958 - 1956 Classe de lutte, gant Chris Marker - 1969 Transmission d'expérience ouvrière, micherourezed difredet diouzh govelioù Henbont o kontañ da gumuniezhioù micherourien all penaos ez int bet touellet gant promesaoù ar gouarnamant hag ar batromed - 1973 Quand tu disais Valéry, gant Nicole Le Garrec, taolennadur un harz-labour hir gant micherourien al labouradeg fardañ karavanennoù Caravelair e Trinieg, film gwellañ e festival Rotterdam - 1975 A-enep an drevadennouriezh ha brezel Aljeria dreist-holl : Une nation, l'Algérie, unan eus an daou eilad zo bet distrujet, an eil zo bet kollet. War-lerc’h dispac’h ar 1añ a viz Du 1954 e tezrevell ar skeudennoù istor gwir aloubadeg Aljeria. Kaset e oa bet René Vautier d’al lez-varn abalamour d’ur frazenn eus ar film a rae gaou ouzh surentez diabarzh ar Stad : « Dizalc’h e vo Aljeria forzh peseurt mod » - 1954 L'Algérie en flammes - 1958 Avoir vingt ans dans les Aurès, gant Alexandre Arcady, Yves Branellec, Philippe Léotard. Gant TF1 e vez miret koc’henn orin ar film, met ne c’hall ket bezañ lakaet er c’henwerzh. Priz Meur festival Cannes - 1971 A-enep ar saotradur : Marée noire, colère rouge, gwellañ teulfilm bedel 1978 e festival Rotterdam - 1978 Mission pacifique, teulfilm savet diwar testenioù tud o tielfennañ skeudennoù eus an tarzhadennoù atomek bet er Meurvor Habask hag eus peñse ar Rainbow Warrior - 1988 Hirochirac, ur gelaouadenn filmet da-geñver hanterkantvet deiz-ha-bloaz Hiroshima, d’ar mare ma adstagas Jacques Chirac da lakaat ober taolioù-esa nukleel er Meurvor Habask, hag ivez testenioù gouzañvidi an nukleel - 1995	A-enep ar ouennelouriezh : Afrique 50, film kentañ sevenet gant René Vautier, pa oa 21 bloaz, ha film eneptrevadennel kentañ e Frañs, teulfilm gwellañ ar bed e festival Rotterdam - 1950 Les trois cousins, film-faltazi dramaek diwar-benn aozioù buhez tri c’henderv aljerian o klask labour e Frañs. Priz ar gwellañ film evit Gwirioù Mab-den e Strasbourg e 1970 - 1970 Les Ajoncs - 1971 Le Remords - 1974 Vous avez dit : français ?, ur brederiadenn war ar geodedouriezh c’hall hag istor an enbroañ e Frañs - 1986 An apartheid e Suafrika : Le glas, berzet e Frañs da gentañ a-raok bezañ aotreet e 1965 dre ma oa aotreet e Breizh-Veur - 1964 Frontline, sevenet asambles gant Oliver Tambo, diaraoger Nelson Mandela anezhañ, ha kenbroduet gant an African National Congress - 1976 An tu dehou pellañ e Frañs : À propos de… l'autre détail, ur film war ar boureverezh, sevenet diwar destenioù tud o doa gouzañvet ar brezel. Lod eus en testoù a oa bet boureviet gant Jean-Marie Le Pen. Gant an testenioù-se e vo sikouret ar gelaouenn Le Canard Enchaîné en e brosez a-enep Jean-Marie Le Pen evit gwallvrud - 1985 Chateaubriand, mémoire vivante - 1985 Stourm evit lazioù ar merc’hed : Quand les femmes ont pris la colère, kensevenet gant Soazig Chappedelaine - 1977 Stourm evit Breizh : Mourir pour des images - 1971 La folle de Toujane, film-faltazi, kensevenet gant Nicole Le Garrec - 1974 Le Poisson commande, Oscar ar gwellañ film war ar mor - 1976 -- Vacances en Giscardie, ar film-se zo ennañ div gelaouadenn diwar-benn vakañsoù hañv « ar Gall keitat » : 1. Simplement vivre ha 2. Une place au soleil - 1980

Levrlennadur

• René Vautier : Caméra citoyenne - Mémoires, Roazhon, embannet gant an Embannadurioù Apogée, 1998, ISBN 284398002X

• René Vautier : Afrique 50 (displegadennoù war ar film), embannet gant Cahiers du Paris Expérimental.

• René Vautier, Alain Weber : Un film que nous ne verrons plus jamais, Un homme est mort ; ha Jeune, dure et pure!, une histoire du cinéma d’avant-garde et expérimental en France, embannet gant : La Cinémathèque Française, 2001.

• Ils ont filmé la guerre avec les Algériens, teuliad e-barzh : Cahiers du cinéma, Here 2001.
• "Un homme est mort", gant Davodeau ha Kris, embannet gant : Futuropolis, 2006, ISBN 2754800107
• KOSTIOU Jeremi, René Vautier, stourm dre ar c'hamera, Bremañ, miz C'hwevrer 2015, niv. 400, pp. 18-19.
• Kris hag Étienne DAVODEAU, Un den zo marvet, Nadoz-Vor Embannadurioù, 2021.

Abadennoù skingomz diwar e benn

• COTTEN Morgan, Tarzh an noz, Radio Naoned, 31 a viz Meurzh 2023.

Liammoù diavaez

• [1]
• Roll liammoù war-zu lec’hiennoù zo diwar-benn René Vautier hag un nebeud eus e filmoù
• Avoir 20 ans dans les Aurès
• Afrique 50 An taolioù-dispac’h e trevadennoù gall Afrika ar C’hornôg
• [2] René Vautier "Tamm buhez sokial ebet hep kamera, pe neuze e vo fin ar sinema"
• Kaozeadenn gant René Vautier
• Pennad ar gazetenn spagnolek El Pais