Prometiom

Eus Wikipedia
Prometiom
NeodimiomPrometiomSamariom

Pm
Np
Taolenn beriodek, Prometiom
Perzhioù hollek
Niver atomek 61
Rummad kimiek Lantanidoù
Strollad Lantanidoù
Trovezh 6
Bloc'h f
Tolz atomek 144,913
Aozadur elektronek
[Xe] 4f5 6s2
Dasparzh an elektronoù : 2, 8, 18, 23, 8, 2
Perzhioù atomek
Niver oksidadur + 3
Oksidenn vazennek skañv
Tredanleiegezh 1,13 (Skeul Linus Pauling)
Gremmoù ionadur 1 : 538,581 kJ/mol
2 : 1 051,689 kJ/mol
3 : 2 151,621 kJ/mol
4 : 3 965,544 kJ/mol
Skin atomek 238 pm
Skin kenamsav 186 pm
Skin Van der Vaals (stlenn ebet)
Perzhioù fizikel
Arvez Kaled
Douester (≈20 °C) 7,22 g/cm3
Teuzverk 1 042 °C
Bervverk 3 000 °C
Tredanharzusted (0,75) nΩ•m (e 20 °C)
Neuz an elfenn
?
(Ur c'haled neuz ur metal dezhañ, war a greder)

Un elfenn gimiek eo ar prometiom ; Pm eo e arouez kimiek, 61 e niver atomek ha 144,913 e dolz atomek. Kevanaozet eo ar prometium, n'er c'haver ket e krestenenn an Douar, met dinoet eo bet er galaksi M31-Andromeda.

Istor[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

E 1879 e voe dizoloet ar samariom 62Sm hag a 1885 an neodimiom 60Nd ; e 1902 e verzas ar c'himiour tchek Carl Gustaf Mosander e tleje bezañ un elfenn all etre Nd hag Sm, ker bras e oa an diforc'hioù etre an div elfenn-se.
E 1914 e verzas ar fizikour saoz Henry Gwyn Jeffreys Moseley e vanke elfennoù o zolz atomek kevatal da 43 (an teknetiom, bet dizoloet e 1937), 61, 72 (an hafniom, 1923), 75 (ar reniom, 1925), 85 (an astat, 1940) ha 87 (ar frankiom, 1939).

E 1926 ez embannas klaskerien e Firenze hag en Illinois bezañ kavet an elfenn 61 ; florentium e voe an anv bet kinniget gant an Italianed hervez Florentia, anv latin Firenze[1], hag illinium a voe kinniget gant an Amerikaned. Didimiom a oa bet kavet gant an daou skipailh avat : n'eus nag izotop stabil d'ar prometiom nag izotop hir a-walc'h e hanter-vuhez evit ma vije bet kavet e Firenze pe en Illinois, evel a ouzer abaoe 1945.

E 1945 neuze, gant skipailh ar fizikour amerikan Jacob A. Marinsky e Clinton Laboratories (Oak Rige National Laboratory hiziv an deiz) en Oak Ridge, Tennessee, e voe kevanaozet an elfenn 61 ; dre ma oa ar skipailh o plediñ a-zevri gant enklaskoù evit al lu ne voe ket embannet an dizoloadenn kent ar bloavezh 1947[2].

Eus Prometheüs, an Titan a roas an tan da vab-den, e teu anv an elfenn 61.

Perzhioù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Etre re an neodimiom ha re ar samariom eo perzhioù ar prometiom.

Kimiek[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Abalamour da zistabilded an elfenn n'eur ket deuet a-benn da dermeniñ holl berzhioù kimiek ar prometiom.
Un nebeud kenaozadoù zo bet kevanaozet, evel Pm(OH)3, na c'haller ket dileizhañ en dour.
Un nebeud haloù zo bet kevanaozet ivez[3] :

Haloù ar prometiom
Delun Liv Teuzverk (°C)
PmF3 Roz-mouk 1338
PmCl3 Lavand 655
PmBr3 Ruz 624

Izotopoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

N'eus izotop stabil ebet d'ar prometiom ; prometium-145 eo an izotop stabilañ, gant un hanter-vuhez a 17,7 bloavezh.

Izotopoù stabilañ ar prometiom
Izotop % en natur Hanter-vuhez Digevanad
145Pm kevanaozet 17,7 bloavezh 145Nd
146Pm kevanaozet 5,33 bloavezh 146Nd
147Pm louc'hoù 2,6234 vloavezh 147Sm

Arver[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

Prometiom-147 hepken a vez arveret war tachennoù estreget an enklaskoù, er stummoù oksidet Pm(OH)3 pe gloridek PmCl3.

  • Dre ma vann ar prometiom skinoù β gwan e vez arveret da fardañ livuzennoù treluc'hek n'int ket skinoberiek evel ma oa ar re a veze fardet gant radiom-226 gwezhall.
  • Daspugneroù munut a farder gant prometiom, dre dreiñ ar skinoù β e tredan ; abaoe 1964 e vez kenderc'het hevelep daspugneroù a bad war-dro pemp bloavezh hag a vez arveret en eurieroù hag er binvioù elektronek bihan evit ar vuhez pemdez.

Notennoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]

  1. Wiley Online Library (de) Liamm oberiant 20 GEN 13
  2. Oak Ridge National Laboratory (en) Liamm oberiant 20 GEN 13
  3. (en) COTTON Simon, Lanthanides and Actinides Chemistry, John Wiley & Sons Ltd., 2006, (ISBN 978-0-470-01006-8)


Daveennoù[kemmañ | kemmañ ar vammenn]


Kimiezh | Elfennoù kimiek

Rolloù hervez an arouez ~ hervez an anvTaolenn beriodek
Taolennoù an izotopoù rannet ~ klok