Henbont

Henbont
An tourioù "Bro-Ereg".
Anv gallek (ofisiel)	Hennebont
Bro istorel	Bro-Gwened
Melestradurezh
Departamant	Mor-Bihan
Arondisamant	an Oriant
Kanton	Henbont
Kod kumun	56083
Kod post	56700
Maer Amzer gefridi	Michèle Dollé 2021-2026
Etrekumuniezh	Kab an Oriant tolpad-kêrioù
Bro velestradurel	Bro an Oriant
Lec'hienn web	(fr)www.ville-hennebont.fr
Poblañsouriezh
Poblañs	15 873 ann. (2020)
Stankter	855 ann./km²
Douaroniezh
Daveennoù lec'hiañ	47° 39′ 30″ Norzh 3° 11′ 58″ Kornôg
Uhelderioù	kreiz-kêr : 5 m bihanañ 0 m — brasañ 82 m
Gorread	18,57 km²
Henbont

Henbont a zo ur gumun hag ur gêr eus Breizh e departamant ar Mor-Bihan. Pennlec'h Kanton Henbont eo.

Douaroniezh

• 
  Ar Blavezh en Henbont.

• War lez ar stêr Blavezh emañ Henbont.

Anv

• Erwan Vallerie (1995) : Henpont, XIIè; Henbunt, 1114; Henbont, 1200, 1235; Hennebond, 1260; Heinbont, Hennbont, 1264; Hembont, Haenbunt, 1264; Henbont, 1265, 1270; Hembont, 1270, 1274; Sancto Caradoco de Henbont,1278; Hembont, 1280; Henbont, 1280, 1281; Hembont, 1288; Henebont, 1301; Hennebont, Henbont, 1304; Hambont, Hannebon, 1311; S. Caradouc pres Hembont, 1332; Henebont, Saint Karadec, 1334; Henebont, 1343, 1345; Hembont, 1349, 1354; Henbont, 1363; Hannebont, 1371; Henbon, Hembon, Hennebon, Hennebont, 1371; Henebont, 1380; Hembont, 1411; Henbont, 1412, 1420; Henbond, 1420; Hennebond, 1423; Hennebon, 1450; Henbont, 1486; Henebon, 1488; Henbons, Henbond, Henbourd, 1516; Hennebond, 1576, 1591; Henbont, Hennebont, 1591; Henebont, Henebond, 1596; Henbont, 1630; Ennebont, 1636; Hennebon, 1779;

Ardamezioù

En glazur e lestr en sabel war ur mor en argant, e ouelioù en argant karget en erminoù, ha spararoueziet en gul.

Brezhoneg

Ar Brezoneg er Skol

• 1934-1936: ar c'huzul-kêr a savas a-du gant ar mennad skignet gant al luskad Ar Brezoneg er Skol (ABES) evit kelennadurezh ar brezhoneg er skol.

Ya d'ar brezhoneg

• 
  Ur blakenn-straed gallek-brezhonek
• 
  Ur banell-henchañ gallek-brezhonek

• D'an 22 a viz Here 2009 e oa bet votet live 2 ar garta Ya d'ar brezhoneg gant Kuzul-kêr ar gumun.
• D'ar 27 a viz Mezheven 2013 e oa bet votet live 3 ar garta Ya d'ar brezhoneg gant Kuzul-kêr ar gumun.
• D'ar 4 viz Here 2013 e oa bet roet label 2 ar garta Ya d'ar brezhoneg da gumun Henbont.

Deskadurezh

• Ur skol divyezhek a zo eno abaoe 1997.
• E distro-skol 2022 e oa enskrivet 192 skoliad er c'hlasoù divyezhek (10,7% eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez).

Istor

Henamzer

• An hentoù roman eus Darioritum (Gwened bremañ) da Lokmaria-Kemper hag eus Vorgium (Karaez bremañ) da v-Blabia (Porzh-Loeiz bremañ) a dreuze ar Blavezh en Henbont. Ur c'hastrum a voe savet gant ar Romaned war lez dehou ar Blavezh da ziwall an hentoù.

VI^vet kantved

• Guntiern, manac'h ha sant brezhon, a zeuas a Gemperle betek Lokouiarn.

XIV^vet kantved

• 
  Lakaet ar seziz war Henbont gant lu Charlez Bleaz, Chroniques de Jean Froissart.
• 
  Ar seziz, Chroniques de Jean Froissart.
• 
  Gwerenn-livet Janed ar Flamm hag he mab e penn-iliz an Henbont.
• 
  Degemeret ar Saozon gant Janed ar Flamm, Chroniques de Jean Froissart.

• Brezel hêrezh dugelezh Breizh: lakaet oa bet seziz war Henbont gant arme Charlez Bleaz e 1342, e-lec'h ma oa bet kavet repu gant Janed Flandrez. Un nozvezh, d'ar 6 a viz Even 1342, e penn ur strollad soudarded, ez eas e-maez ar gêr da c'hwezhañ tan e teltennoù an enebourien. O tennañ splet eus an darvoud e teuas-hi a-benn da dizhout An Alre a c'hellas-hi degas 500-600 marc’heg d'he heul betek an Henbont pemp devezh diwezhatoc'h. Da-heul an taol-ouesk-se e voe graet Janed ar Flamm anezhi. Dont a reas bigi ha soudarded saoz gant Wauthier de Masny ha Robert d'Artois da zieubiñ an Henbont e miz Even 1342.

XVI^vet kantved

• 1588: trubuilhoù, drailhet dorioù kouent Karmez ha gloazet ur manac'h da varv d'ar 14 a viz C'hwevrer; ar vosenn oc'h ober he reuz e kêr.

XVII^vet kantved

• Emsavadeg ar Bonedoù ruz, miz Eost 1675: daou zen a voe barnet d'ar marv gant Prezidial an Henbont, Marc Lemoigne d'ar 17 hag ur skoedour, Christophle du Quellenec d'ar 21 evit bout bet kemeret perzh en emsavadeg.

• 
  Kalvar Bosenn Henbont, bet savet e 1899.

• Mervel a reas ur bern tud en Henbont hag er vro e 1699 gant ar vosenn. Gouestlet e voe gant Henbontiz lakaat d'ober un delwenn argant d'an Intron-Varia evit bout diwallet ouzh ar c'hleñved.

XVIII^vet kantved

• 1783: en Henbont e voe krouet ar 6vet Rejimant Husarded. Kaset e voe da Lauterbourg en Elzas. E goronal-perc'henn a oa Armand Louis de Gontaut-Biron, dug Lauzun.

Dispac'h Gall

• Melestradurezh: krouet e voe kumun Henbont e 1790. Gant al lezenn eus an 23 a viz Eost 1790 e voe lakaet Henbont da benn ur c'hanton, hini Henbont, ha da benn ur bann, Bann Henbont, nav c'hanton ennañ: an Oriant, Bubri, Gwidel, Henbont, Kervignag, Langedig, Ploue, Pont-Skorf ha Porzh-Loeiz. Henbont hag an Oriant a faote dezhe kaout daou sez ar bann, an hini melestradurel hag an hini lezvarnel. Hervez an dekred bet kemeret gant ar Vodadeg Vroadel e miz Eost 1790 e voe krouet al lez-varn a vann en Oriant. Gant Bonreizh Bloaz III (22 a viz Eost 1795) e voe lamet ar bannoù ha bodet e veze kuzulioù-kanton (ne chome tamm emrenerezh ebet gant kumunioù ar c'hanton). Brasaet e voe Kanton Henbont e 1801 gant lezenn an 8 pluviôse an IX (28 a viz Genver 1801), dezhi an titl loi portant réduction du nombre de justices de paix. Lakaet e oa bet en Arondisamant an Oriant krouet e 1800.

XIX^vet kantved

• 
  An ti-gar.
• 
  Pont an hent-houarn a-us d'ar Blavezh.

• 1862: erruet an hent-houarn (linenn Landerne Savenneg) en Henbont.

XX^vet kantved

• 
  Monumant ar re varv.
• 
  Bez daou vilour soviedat marvet e 1944.
• 
  Anv A. Le Chenadec, un den eus an Henbont, ouzh monumant ar re fuzuilhet e Porzh-Loeiz.

Brezel-bed kentañ

• Ur c'hamp-bac'h a voe digoret er gumun e 1914 evit derc'hel enbroidi eus ar stadoù o stourm ouzh Bro-C'hall ennañ.
• Mervel a reas 342 vilour ag ar gumun, da lavaret eo 3,97 % eus he foblañs e 1911.

Brezel diabarzh Rusia

• Mervel a reas ur zouav eus ar gumun en Odessa d'an 29 a viz Kerzu 1918.

Eil brezel-bed

• Daou frontstalag a oa bet gigoret en Henbont e 1940, an Nn 183 b hag an Nn 182, hemañ a voe treuzkaset da Savenneg d'an 18 a viz Kerzu 1940.
• 1941: Camille-Horace Herwegh, maer ar gumun, a zilezas e garg, e eil-maer kentañ, Le Borgne, a voe digefridiet d'an 8 a viz Meurzh.
• Digoret e voe ur fouzhlec'h gant an Alamaned e-tal an ti-gar.
• D'ar 6 a viz Eost 1944 e krogas emgannoù an dieubidigezh en Henbont; d'ar 7 a viz Eost: tro ugent a dud a voe lazhet ha tro 180 den all a zo gloazet gant ar melloù-dir tennet gant an Alamaned; distrujoù bras a voe e kêr ivez; an emgannoù a badas betek an 11 a viz Eost; un hollad a 39 den nann-soudard, 4 soudard "FFI" ha 150 soudard alaman a oa marvet abaoe an 6 a viz Eost.
• D'an 11 a viz Eost 1944: dek den nann-soudard a voe jahinet ha fuzuilhet gant an Alamaned.
• D'an 22 a viz Eost 1944: seizh soudard eus an 10vet kaderv (Rangers) "FFI" a zo lazhet e "Toull-Douar" gant tennoù alaman.
• D'an 23 a viz Mae 1945 e voe kavet korfoù marv daou zen eus ar gumun e-tal gwikadell Porzh-Loeiz. Er Rezistañs e oant; fuzuilhet e oant bet gant al lu alaman.

Brezelioù didrevadenniñ

• Mervel a reas eizh milour eus ar gumun e-pad Brezel Indez-Sina ha c'hwec'h arall en Afrika an Hanternoz.

Monumantoù ha traoù heverk

• 
  Ar mogerioù-kreñv.
• 
  Ar mogerioù-kreñv hag an Tourioù Bro-Ereg.
• 
  An tourioù Bro-Ereg.
• 
  Puñs e kreiz-kêr.
• 
  Iliz katolik Intron-Varia.

• Mogerioù-kreñv ha tourioù.
• Puñs e kreiz-kêr.
• Penn-iliz Intron-Varia ar Baradoez, 1513-tro 1530; ur chapel e oa da gentañ e parrez SantJili, ar barrez orin; savet e voe da iliz-parrez e 1570; dre ma voe prometet gant Henbontiz lakaat d'ober un delwenn argant d'an Intron-Varia evit bout diwallet ouzh ar vosenn e 1699 e raer ivez Intron-Varia ar Ro (Levr Oferenn Priellec 1927 p. 832) anezhi; e 1913 e voet savet da benniliz.
• Iliz katolik Sant Jili.
• Iliz katolik Sant Karadeg, XVIII^vet kantved.
• Chapel Sant Guntiern, e Lokouiarn.

• 
  Porrastell ha porzh.
• 
  Un azen er stal-roñseed.

• Ar stal-roñseed stad, bet krouet e 1857.
• Monumant ar re varv dirak ar maerdi, luc’hskeudenn ha kartennoù-post. Dioueliet e voe d’ar 4 a viz Gwengolo 1921.
• Monumant ar re varv e karter "Sant Jili", e bered ar c'harter, luc’hskeudenn.
• Plakennoù ar re varv (1914-1918 ha Brezel diabarzh Rusia) en iliz katolik Intron-Varia ar Baradoez, luc’hskeudenn.

Emdroadur ar boblañs abaoe 1962

Niver a annezidi

Melestradurezh

• 
  André Hartereau.
• 
  Gérard Perron.

Roll maered ar gumun
Mare		Anv	Strollad	Karg
2021	→ bremañ	Michèle Dollé	digostezenn
Ebrel 2014	2021	André Hartereau	digostezenn
Meurzh 1997	Ebrel 2014	Gérard Perron	Strollad Komunour Gall
Meurzh 1979	Meurzh 1997	Jean Le Borgne	Strollad Komunour Gall
Meurzh 1959	Meurzh 1979	Eugène Crépeau	Strollad Komunour Gall
1945	Meurzh 1959	Ferdinand Thomas
1925	1940	Camille-Horace Herwegh
1893	?	Gibaud
1888	1893	Jules Trottier
1878	1888	Emile Trottier
N'eo ket anavezet c'hoazh an holl fedoù.

Post

• 

• An ti-post.

Tud brudet

• Loeiz Herrieu, bet o terc'hel tachenn e Sant-Karadeg.
• Yann Moñforzh, dug Breizh, bet ganet (war-dro 1294) ha marvet eno (26 a viz Gwengolo 1345).
• Benito Mussolini, dispac'hour italian.

Tud bet ganet eno

• Vincent Huby, jezuist misioner, ganet e Henbont e 1608, marvet e Gwened e 1693
• Youenn Pezron, Sistersian, breutadegour; devarnour; en deus kenlabouret war Mémoires de Trévoux. 1640-1706
• Jakez-Mari-Josef Boutiez a Gerorguen / Jacques-Marie-Joseph du Boutiez de Kerorguen; bet ganet en Henbont an 31vet a viz Eost 1756, kuzulier ouzh Breujoù Beizh. Divroad, kemeret perzh gantañ d'an dilestradeg c'hwitet ar roueelerien e Kiberen, e 1795. Lazhet eo bet an 20 nivôse AN IV / Sul 10vet a viz Genver 1796, war-dro Gregam.
• Gweltaz ar Fur (1950).

Tud bet marvet eno

• Guntiern, manac'h e Lokouiarn.
• Herri Kaouisin, embanner, skrivagner, skeudennaouer ha filmaozer, 12 a viz C'hwevrer 2003.
• 2009: Frañsez ar C'hemener, beleg, person Bretoned Pariz

Ardamezeg ar familhoù

	Jérôme d'Arradon, kabiten ar Re-Unanet En sabel e seizh mailhenn en argant, 3, 3, 1
	Baillet, Aotrounez Kerandreff (Kerandré) e Sant-Karadeg-Henbont. En argant e deir askolenn geotet bleuniet en gul
	??? Beaujouan; senesal Henbont e 1597. Geotet e femp c'hregilhenn en argant, 2, 2, 1

Gevelliñ

Bro	Kêr	Abaoe
Alamagn	Kronach	1990
Mali	Mourdiah	1990
Kembre	Y Mwmbwls	2004
Palestina	Halhul	2010

Liammoù diavaez

• (br) Henbont war lec'hienn Geobreizh

Levrlennadur

• (fr)Pol Potier de Courcy : Nobiliaire et armorial de Bretagne. Adembannadur Editions des Régionalismes. Cressé. 2011/2014