Etruria

Etruria — a veze anvet Tyrrhenia peurliesañ er mammennoù gresianek ha latin — eo anv ar vro ma oa an Etrusked o chom en Henamzer. Ur vro e-kreiz Italia a vremañ eo, en tolead a c'holoe ul lodenn eus Toskana, Latium, Emilia-Romagna hag Ombria a vremañ.

Er vro-se, en Hanternoz Roma, e veve, etre an VII^vet hag ar Iañ kantved a-raok Jezuz-Krist, ur bobl anvet Tuscii pe Etrusked gant ur yezh ha kustumoù disheñvel diouzh re hec'h amezeien. Setu perak e voe kredet gant kalz e oa deuet an dud en ur bagad, o tegas ganto yezh ha kustumoù. Pa seller a dost, koulskoude, e weler n'eus koulz lavaret hini eus ar c'hustumoù-se na gaver e bar tro-war-dro da Etruria. An etruskeg ivez a c'hell bezañ bet unan eus ar yezhoù komzet en Italia a-raok ma teuas al latin ha yezhoù indezeuropek all kar dezhañ. Berr-ha-berr : pobl an Etrusked, evel kalz a bobloù all, a oa marteze en em furmet tamm-ha-tamm, ha n'eus ket ezhomm ijinañ un divroadeg.

An Etrusked a anaveze mat ar mor. O listri a yae dre-holl er Mor Kreizdouar. Marc'hadourien e oant (laeron-vor ivez), ha traoù a bep seurt a gaver en o bezioù, degaset ganto da heul o beajoù. Gwerzhañ a raent metaloù boutin a gavent en o bro. Se oa dreist-holl etre an VIII^vet kantved kt JK hag ar VI^vet kantved kt JK. Diwezhatoc'h e kreskas galloud Bro-C'hres ha Kartada war ar morioù, hag an Etrusked a gollas o finvidigezh hag o nerzh, hag a voe lonket gant ar Romaned goude bezañ bet pell er c'hreisteiz, betek Kampania, ha pell ivez er biz betek traoñienn ar Po ha Mor Adria.

Taolenn keodedoù Etruria en Etruskeg, e Latin, hag en Italianeg

Etruskeg	Latin	Italianeg
Keodedoù an Dodecapoli
Aret-	Arrētium	Arezzo
Chaire, Chaisrie, Caisra, Cisra	Caere, Agylla	Cerveteri hag e frazione Ceri
Clevsin	Clusium, Camars	Chiusi
Curtun	Cortōna	Cortona
Perusna, Persna	Perusia	Perugia
Pupluna, Fufluna	Populōnia	Populonia
Tarchuna, Tarchna	Tarquinii	Tarquinia, Corneto
Vatluna, Vetluna	Vetulōnia	Vetulonia
Veia	Veii	Dilezet
Velathri	Volaterrae	Volterra
Velch, Velcal, Velcl	Vulci	Volci
Velzna-	Volsinii	Bolsena pe Orvieto?
Keodedoù all eus Etruria
Capna	Capena	Capena
	Careiae, Careae	Galera, dilezet hiziv
Cusi	Cosa	Orbetello
Hepa?	Heba (Anv gresianek)	Magliano (e Toskana)
Narce?	Narce	Mazzano Romano
Nepete, Nepet	Colonia Nepensis	Nepi
	Rusellae	E-kichen Roselle Terme hiziv
Saena?, Sena	Saena	Siena
Sveama-, Suana	Suana	Sovana
Statna?	Statōnia	Poggio Buco
Surina, Surna	Surriīna	Viterbo?
Suthri	Sutrium	Sutri
Tlamu	Telamōn	Talamone
(Tular)	Tuder	Todi
Visul, Vipsul	Faesulae	Fiesole

Etruskeg	Latin	Italianeg
Norzh Italia
Arimna	Ariminum	Rimini
Atria, Hatria	Adria	Adria
Ceisna	Caesena	Cesena
Felsina	Bonōnia	Bologna
Manthva	Mantua	Mantova
Misa?		Marzabotto
Mutina	Mutina	Modena
Parma	Parma	Parma
Ravena, Ravna	Ravenna	Ravenna
Spina	Spina	Dilezet
Su Italia
	Acerrae	Acerra
Capua, Capeva	Capua	Capua
Inarime(?)	Pitecusa, anv gresianek Pithekoussai	Ischia
Irnthi	Salernum	Salerno
Nula, Nuvla	Nola	Nola
Pumpai?	Pompeii	distrujet
Ruma	Rōma	Roma
	Suessula	Dilezet
Tuscana, Tuscna	Tuscāna	Tuscania
Korsika
Alalia	Aleria	Aleria

Levrlennadur

• Bonfante, G., L. Bonfante, The Etruscan Language. An Introduction, Manchester University Press, 2002
• Dennis, George, George Dennis (explorer), The Cities and Cemetaries of Etruria, 1848, John Murray, London. Gallout a reer pourchas al levr-se war lec'hienn-mañ.

Gwelet ivez

• Rouantelezh Etruria

Notennoù